1. Język mniejszości (czyli na przykład polski za granicą) może się dziecku wydać niepotrzebny, bo rodzic zna język, w którym dziecko woli się komunikować (np. język angielski w Anglii).

Może zdarzyć się tak, że dziecko będzie odmawiało używania polskiego, bo wie, że Ty doskonale rozumiesz, co ono do Ciebie mówi w innym języku. Po co więc utrudniać sobie życie i przełączać się między językami? Dziecko może uznać, że łatwiej jest komunikować się w jednym, zwłaszcza jeśli jest to język łatwiejszy w wymowie i użyciu (np. nie ma tyle zbitek spółgłoskowych i tak złożonej gramatyki, jak polski).

2. Polski wydaje się być mało istotny, bo język otoczenia jest dominującym w Waszym życiu.

Szkoła w języku otoczenia, zajęcia dodatkowe w tym języku, niania mówiąca w tym języku, koledzy używający go. Gdy środowisko dziecka jest zdominowane przez jeden język, może ono tracić chęć do używania języka mniejszości – nie potrzebuje go.

3. Dziecko nie ma naturalnych źródeł kontaktu z innymi użytkownikami polskiego (książeczki, nawet najfajniejsze, to może być czasem za mało).

Bajki i książeczki są fajne – ale mamo, tato, a można tę samą, ale nie po polsku? Korzystanie z materiałów typu gry, filmy, książeczki, jest świetnym sposobem rozwijania języka u dzieci i wzbogacania środowiska językowego. Jednak korzystanie z nich może być trudne właśnie przez to, że dziecko nie do końca lubi polskie wydania i prosi o inne wersje językowe, zwłaszcza gdy wie, że dana bajka dostępna jest w obu językach. Polskie książeczka i bajki bywają świetne, ale dla Twojej pociechy mogą nie być wystarczająco motywujące, żeby zacząć więcej mówić po polsku. Cenny jest też kontakt z drugim człowiekiem, który mówi w danym języku. Jeśli jesteś w stanie raz na jakiś czas odwiedzać Polskę lub mieć od czasu do czasu gości z Polski, to wspaniale. Możesz też próbować znaleźć polskojęzycznych znajomych z dziećmi tam, gdzie mieszkasz. Jest pewne ryzyko, że dzieci i tak będą wolały komunikować się ze sobą w języku otoczenia i będą się na ten język przełączały, ale zawsze warto próbować, bo przynajmniej jeśli będziecie w większej grupie, dzieci usłyszą polski od Was, dorosłych. A im więcej osób w otoczeniu, które używają tego języka, tym lepiej!

4. Dziecko używa polskiego wciąż w tych samych celach (czyli w zawężonym kontekście).

O czym rozmawiacie po polsku? Czy w natłoku obowiązków i w obliczu braku czasu Wasze rozmowy często sprowadzają się do tego, co na obiad, co było w szkole, i że trzeba posprzątać pokój? Na szczęście na to jest prosta rada – można próbować używać polskiego na spacerze, w ZOO, w muzeum, na wycieczkach i spacerach. To daje większą szansę, że wpadnie nam przy okazji jakieś nowe słownictwo, nowy zwrot. Oczywiście bardzo pomaga też aktywne czytanie książeczek – rozmawianie o bohaterach i o akcji. Podobnie można rozmawiać o bajkach po ich wspólnym oglądaniu.

A jak wyglądają rozmowy video dziecka z dalszą rodziną, jeśli takie prowadzicie? Czy te spotkania są atrakcyjne dla dziecka? Może warto pomyśleć o urozmaiceniu Waszych spotkań, na przykład o tym, żeby dziecko pokazało babci, dziadkowi lub cioci swoje rysunki (i o nich opowiedziało), albo żeby przedstawiło swoje nowe zabawki. A może dziecko z dziadkiem polepią coś wspólnie (choć po dwóch różnych stronach ekranu) z plasteliny na Skypie?

5. Złe skojarzenia, trudne doświadczenia z językiem.

Dziecko może unikać używania polskiego albo używać go niechętnie, gdy ma z nim złe skojarzenia albo jakieś trudne doświadczenia. Być może w szkole czy przedszkolu spotkało się z przykrościami ze strony rówieśników, gdy używało języka ojczystego. Być może używa go tylko w kontakcie z Wami – oraz okazjonalnie z ciocią, za którą nie przepada. Być może polskiego używacie w domu przede wszystkim w momentach napięcia albo kłótniach. Jeśli do polskiego „przykleją się” przykre emocje i skojarzenia, może się zdarzyć, że dziecko nie chce go używać. Dobrze jest zadbać o jak najwięcej pozytywnych skojarzeń z używaniem języka –używać go w zabawie, w wygłupach, wśród śmiechu i żartów.

6. Dziecku brakuje słów w języku mniejszości w konkretnej sytuacji lub temacie.

U dzieci dwujęzycznych typowe jest, że pewne słowa znają tylko w jednym języku, a inne tylko w drugim. Na przykład może być tak, że dziecko będzie się pewniej czuło w swoim drugim języku w tematach związanych z ekologią, dinozaurami lub planetami, bo uczy się o nich w szkole/przedszkolu. Z kolei na przykład słownictwo związane z przedmiotami domowego użytku (młotek, serwetka, ubijaczka, szczoteczka do zębów) będzie miało bardziej rozwinięte w języku mniejszości. Dlatego warto o tematy, które dziecko przerabia w placówce, zahaczyć też od czasu do czasu w domu. Albo – w przypadku starszych dzieci – porozmawiać o pracy domowej w języku polskim (nawet jeśli decydujecie się ją odrabiać w języku szkoły, bo tak jest łatwiej).

7. Dziecko chce opowiedzieć o czymś, co przeżyło w drugim języku, bo dzięki temu łatwiej jest mu się do tego wydarzenia odnieść

Gdy dziecko chce Ci opowiedzieć, że zostało pochwalone w języku otoczenia lub że się z kimś pokłóciło, łatwiej jest mu wrócić do tych emocji i zrobić to przy pomocy języka, w którym się to wydarzyło.

Pamiętaj, że to tylko przykłady, powodów może być więcej, mogą też się ze sobą łączyć. W tym spisie wypisuję różne powody, dla których dziecko może niechętnie używać języka mniejszości, i kilka wskazówek, jak można temu zaradzić. Za to dużo więcej wskazówek, jak zachęcić dziecko do używania języka mniejszości, znajdziesz w nagraniu z webinaru o wspomaganiu języka. Pierwszym krokiem do zmiany jest zawsze zrozumienie, DLACZEGO coś się dzieje – więc dziś zachęcam Was, byście zastanowili się, dlaczego dziecko nie chce mówić w języku mniejszości. To pierwszy, ważny krok.