Czy osoby dwujęzyczne mają trudności z rozumieniem ironii w swoim drugim języku?

Rozumienie ironii u naszego rozmówcy jest skomplikowanym procesem umysłowym. Większość badań pokazuje, że dzieci rozwijają umiejętność rozumienia ironii dopiero w wieku około 5-6 lat. Niektóre sugerują jednak, że już dzieci w wieku 4 lat są w stanie zrozumieć niektóre ironiczne stwierdzenia. Co ciekawe, badania pokazują, że dzieci najpierw uczą się rozumieć ironiczną krytykę (np. „Jaki tu piękny porządek”, kiedy wchodzimy do zawalonego zabawkami pokoju). Co dopiero długo później ironiczne pochlebstwa (np. dziecko bierze udział w konkursie plastycznym i mówi „Nie umiem rysować, na pewno przegram”, a zaraz potem okazuje się, że wygrało, co ktoś komentuje ironicznie „No, widzę, że zupełnie nie umiesz rysować!”). Czy osoby dwujęzyczne mają trudności z rozumieniem ironii?

Rozumienie ironii – jak wychodzi osobom dwujęzycznym?

Nawet dorosłym gorzej wychodzi interpretowanie ironicznych pochlebstw, niż ironicznej krytyki. Dzieje się tak dlatego, że dużo częściej słyszymy w naszym otoczeniu ironiczną krytykę, niż ironiczne pochwały. Bardzo mało badań do tej pory skupiało się na tym, jak ironię w swoich dwóch językach rozumieją osoby dwujęzyczne. Nasze rodzime badaczki, Natalia Banasik i Kornelia Podsiadło, badały rozumienie ironii przez polsko-amerykańskie sześciolatki. Dzieci w tym badaniu bardzo dobrze radziły sobie ze zrozumieniem ukrytego sensu ironicznych wypowiedzi w obu językach. Poprawnie interpretowały ponad 70% ironicznych zdań. Równie dobrze rozumiały one ironię sarkastyczną (czyli taką, w której krytykujemy naszego rozmówcę) jak i niesarkastyczną.

Sara Peters z zespołem badała, jak arabsko-amerykańskie osoby dwujęzyczne (posługujące się lepiej arabskim, niż angielskim) rozumieją ironię sarkastyczną w mowie nativów. Dla amerykańskich (i nie tylko) native speakerów w rozumieniu ironii pomocne są dwa elementy – znajomość szerszego kontekstu wypowiedzi i prozodia. W badaniach Peters okazało się, że dwujęzyczni arabsko-amerykańscy badani w rozumieniu sarkazmu polegali głównie na kontekście zdania. Nie na prozodii. Jeśli kontekst zdania nie był jednoznaczny, trudniej było im zrozumieć sarkazm, bo nie zauważali zmian w prozodii języka.

Na prozodię składają się między innymi melodia, tempo mówienia, pauzy, intonacja i wysokość głosu. Kiedy mówimy coś ironicznego, często zmieniamy naszą prozodię, ale osoby dwujęzyczne, które nie są jeszcze dobrze osłuchane ze swoim drugim językiem, mogę mieć problem z odczytywaniem zmian w prozodii. Jako ciekawostkę dodam tutaj, że z badań wynika, że kobiety szybciej niż mężczyźni analizują prozodię wypowiedzi. Oznacza to, że mogą mieć pewną przewagę w rozumieniu ironicznych wypowiedzi.

Photo credit: Photo by Priscilla Du Preez on Unsplash