Jak dwujęzyczność zmienia dorosły mózg?

Po pierwsze – może Was rozczaruję, ale jak zawsze w nauce, nie ma prostej odpowiedzi ‘tak’ albo ‘nie’ na pytanie, czy dwujęzyczność zawsze przynosi takie same korzyści dla mózgu. Wiemy jednak, że to, CZY i JAK mózg dostosowuje się do używania dwóch lub więcej języków, zależy od tego, w jaki sposób tych języków używamy.

Kiedy nabywamy lub regularnie używamy drugiego języka, staje się on cały czas „aktywny” w naszym umyśle, razem z naszym pierwszym językiem. Żeby ułatwić nam używanie języków na co dzień, nasz mózg musi w danym momencie zazwyczaj wybrać jeden język i w tym samym czasie aktywnie wyhamować ten drugi. Ten proces wymaga dużo wysiłku i nasz mózg stopniowo adaptuje się do tego, żeby robić to bardziej efektywnie. Oznacza to, że zmienia się zarówno strukturalnie (zmiany w rozmiarze lub kształcie niektórych obszarów) i funkcjonalnie (zmiany w tym, jak często i intensywnie dane obszary są używane).

Zmiany zachodzą zazwyczaj w tych obszarach mózgu, które są także zaangażowane w procesy poznawcze, takie jak pamięć robocza i kontrola uwagowa (czyli m.in. umiejętność ignorowania nieistotnej informacji i skupienia się na tej istotnej). W niektórych badaniach mierzących funkcje wykonawcze, osoby dwujęzyczne miały przewagę nad jednojęzycznymi. Ale w innych badaniach przewagi tej nie obserwowano.

Lata badań nad przewagą w funkcjach wykonawczych u osób dwujęzycznych (lub jej brakiem) doprowadziły badaczy do wniosku, że różne doświadczenia językowe w różny sposób mogą wpływać na zmiany na poziomie mózgu i na przewagę bądź jej brak w zadaniach mierzących funkcje wykonawcze u osób dwujęzycznych.

Dwujęzyczność to spektrum – jest złożonym i dynamicznym zjawiskiem, więc osoby dwujęzyczne bardzo różnią się między sobą w doświadczeniach z użyciem języka. Doświadczenia te to między innymi:

• Jak długo dana osoba żyje w dwóch językach i w jakim wieku zaczęła używać drugiego języka
• Jak regularnie i w jak zróżnicowanych kontekstach używa swoich języków
• Jak często musi się przełączać miedzy tymi językami w życiu codziennym

To wszystko wpływa na to, w jakim stopniu nasz mózg będzie doświadczał naturalnego „treningu”, wynikającego z użycia dwóch języków. W skrócie – im dłuższy kontakt z językiem, im wcześniej zaczęliśmy go nabywać i im intensywniej go używamy (a co za tym idzie, im intensywniej przełączamy się w życiu codziennym między językami), tym większy „trening” w obszarach odpowiedzialnych za funkcje wykonawcze, między innymi za uwagę i pamięć.

Jestem autorką ebooka o rozwoju dwujęzycznych dzieci: „Rozwój w dwóch językach. 50 pytań i odpowiedzi” – możesz go kupić w moim sklepie.

Photo credit: Photo by Milad B. Fakurian on Unsplash